14.05.2024

Endokanibalizm w Amazonii. Perspektywa antropologiczno-kognitywna

Celem mojego wystąpienia jest analiza wewnątrzgrupowego kanibalizmu (endokanibalizmu), w szczególności kanibalizmu pogrzebowego w Amazonii, z perspektywy antropologii kulturowej i antropologii kognitywnej. Staram się pokazać, że te dwie perspektywy nie są ze sobą sprzeczne, nie muszą się nawzajem wykluczać, a nawet mogą być spójne i razem pozwalają na pełniejsze zrozumienie kanibalizmu jako długotrwałego fenomenu w dziejach ludzkości.
Na gruncie antropologii kulturowej badania kulturowo usankcjonowanego kanibalizmu mają ciekawą historię. Z jednej strony niektórzy badacze w ogóle poddawali w wątpliwość istnienie kanibalizmu jako rzeczywistej praktyki kulturowej (Arens 1979). Z drugiej strony w obszarze etnograficznych studiów w Amazonii mamy dość dobrze udokumentowane nie tylko praktyki rytualnego kanibalizmu, ale również rekonstrukcje kosmologicznych wyobrażeń z nimi związanych (Conklin 2001, Vilaça 1992). W części poświęconej kulturowemu wymiarowi kanibalizmu będę opierać się w szczególności o badania wśród ludu Wari’ z rodziny językowej Chapacura przeprowadzone przez antropolożki Beth Conklin i Aparecidę Vilaça. Rozszerzę również niektóre wnioski o kontekst moich własnych badań etnograficznych pośród ludu Moré, także należącego do rodziny językowej Chapacura. Jednocześnie będę argumentował, że korzystając z perspektywy antropologii kognitywnej, możemy niektóre wnioski płynące z podanych wyżej badań uogólnić szerzej – poza partykularny kontekst kulturowy.
Literatura cytowana:
Arens, W. (1979). The Man-Eating Myth: Anthropology and Anthropophagy. Oxford University Press, USA.
Conklin, B. A. (2001). Consuming grief: compassionate cannibalism in an Amazonian society. University of Texas Press.
Vilaça Aparecida, M. N. (1992). Comendo como gente: formas do canibalismo Wari’. Editora da UFRJ, Rio de Janeiro.

Paweł Chyc jest antropologiem kognitywnym. W latach 2014-2019 prowadził cykliczne długotrwałe badania etnograficzne w boliwijskiej Amazonii wśród ludu Moré (rodzina językowa Chapacura). Na podstawie tych badań przygotowuje swój doktorat w Instytucie Antropologii i Etnologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pracuje na Uniwersytecie w Białymstoku jako członek Zakładu Socjologii Poznawczej. Jest zwolennikiem interdyscyplinarności w nauce oraz popularyzatorem nauki. Prowadzi stronę na Facebooku: Antropolog w Boliwii.

Ilustracja z książki Hansa Satdena Warhaftige Historia und beschreibung eyner Landtschafft der Wilden Nacketen, Grimmigen Menschfresser-Leuthen in der Newenwelt America gelegen (True Story and Description of a Country of Wild, Naked, Grim, Man-eating People in the New World, America) (1557) (orig.1557).
Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Tupinamb%C3%A1_people#/media/ecology & evolution, 6(3), 297-306.