01.04.2025

Polityka klimatyczno-energetyczna Polski – niepewność obiektów i względność skali

Podczas wystąpienia przedstawię krótką historię polityki klimatyczno-energetycznej Polski przez pryzmat trzech obiektów: (1) dwutlenku węgla, (2) gazu łupkowego, oraz (3) auta elektrycznego. Historia ta sięga początków transformacji systemowej Polski, kiedy to w latach 90-tych amerykańskie think tanki oraz Bank Światowy chciały stworzyć w Polsce pilotażowy projekt handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń, a upadek polskiego przemysłu znacznie obniżył emisje dwutlenku węgla polskiej gospodarki. Gaz łupkowy stał się przedmiotem polityki państwa na początku drugiej dekady XXI wieku, ale nie zmaterializował się i zniknął z politycznej agendy i debat już w jej drugiej połowie. Dosłownie rok później wyobraźnią społeczną zawładnęło auto elektryczne, które do polityki wprowadził kolejny rząd.
Obiekty te pojawiły się na scenie polskiej polityki w kolejności chronologicznej oraz za rządów różnych formacji politycznych, lecz ich losy w sposób nieunikniony splotły się w wizjach modernizacji polskiej gospodarki i społeczeństwa. Podczas seminarium skupię się na okolicznościach, w których te obiekty stały się istotne dla strategii państwa oraz przedstawię aktorów, którzy wpisali je w konkretne ramy polityki. Istotną cechą tych obiektów jest/był ich niepewny status, który zmienia(ł) się w zależności od tego, na jakiej skali był negocjowany: lokalnej, państwowej, europejskiej. Obecnie, w kontekście wojny w Ukrainie, zielony kierunek europejskiej polityki energetycznej może ulec wzmocnieniu, jednak stała i nieznacznie tylko zmniejszająca się obecność dwutlenku węgla w polskim systemie energetycznym może stanowić znaczący problem w przekierowaniu jej na zielone tory.

Dr hab. Aleksandra Lis-Plesińska jest profesorem uczelnianym na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie pracuje w Instytucie Antropologii i Etnologii. Od lat zajmuje się polityką klimatyczno-energetyczną Unii Europejskiej w ramach studiów na nauką i technologią, które łączy z perspektywą antropologii społecznej. Interesuje ją styk nauki i polityki (science-policy nexus), a w szczególności procesy wytwarzania wiedzy i dyskursów eksperckich w obszarze rozwoju nowych technologii przyjaznych dla klimatu oraz sprawiedliwej transformacji energetycznej. Jest stypendystką Fundacji Fulbrighta – Senior Award na staż naukowy w Center for Science, Technology Medicine & Society na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (2021) – oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach konkursu dla Młodych Wybitnych Naukowców (2019). Kierowała wieloma projektami naukowymi (M4ShaleGas, SECURe), a obecnie realizuje grant ITEM- Inclusive Transition towards Electric Mobility, finansowany ze środków programu Urban Accessibility and Connectivity, ERA NET. Wyniki badań publikowała w międzynarodowych czasopismach, takich jak: Energy Policy, Energy Research & Social Science, Environmental Politics, Science and Public Policy, czy European Journal of Common Market Studies. W 2020 roku, nakładem wydawnictwa Routledge ukazała się autorska książka pt. Climate and Energy Politics in Poland: Debating Carbon Dioxide and Shale Gas.